به نقل از «ایسنا»

با جهان متصل‌تر به فضای جهانی مجازی مواجه هستیم/ ضرورت بازسازی علوم انسانی

تاریخ انتشار: ۱۵ اسفند ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۹۸۹۲۸۷۷

رئیس دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران با بیان اینکه با جهان متصل تر به فضای جهانی مجازی  مواجه هستیم، گفت: علوم انسانی باید بازسازی شود تا بتواند نسل ایرانی با منابع جهانی تربیت کند.

به گزارش ایسنا، سید سعیدرضا عاملی در آیین گرامیداشت روز جهانی آینده که امروز در فرهنگستان علوم برگزار شد، با موضوع «آینده علوم اجتماعی در پرتو نظام ارتباطی کوانتومی فازی: جامعه و اجتماعی شدن جدید» با طرح این سوال که با چه جامعه ای مواجه هستیم و پیش بینی ها بر جامعه آینده چیست؟ اظهار کرد: فناوری ها یک اثر اولیه دارند و بعد در جامعه نهادینه می شوند.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

وی با اشاره به روش شناسی گفت: بر اساس گزارش ۲۰۲۳ مجمع جهانی اقتصاد، در ده سال آینده، "چالش های زیست محیطی" نخستین چالش جهانی خواهد بود و در دو سال پیش رو، بحران "تأمین هزینه های زندگی" شدیدترین چالش جهانی است. همچنین چالش‌هایی نظیر عدم موفقیت در کاهش مشکلات آب و هوایی، عدم موفقیت در انطباق با تغییرات آب و هوایی، بلایای طبیعی و حوادث شدید آب و هوایی، از دست دادن تنوع زیست محیطی و فروپاشی اکوسیستم، مهاجرت غیر دواطلبانه جمعیت بزرگ، بحران های منابع طبیعی،  فرسایش انسجام اجتماعی و دو قطبی شدن اجتماعی، فراگیری بحران ها سایبری و ناامنی سایبری، رودررویی اقتصای جغرافیایی و تخریب گسترده محیط زیستی از چالش‌های ۱۰ سال آینده و پساکرونا است.
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی گفت: وضعیت اقتصادی جهان به صورت نابرابر در حال رشد است تا جایی که بررسی‌ها نشان می‌دهد که یک سوم جهان جهان زیر ۳۰ دلار درآمد دارند، بیش از ۸۲۰ میلیون نفر در حال حاضر گرسنه هستند که بیشتر آنها زنانی هستند که مجبورند آخرین و کمترین غذا را بخورند.

وی ادامه داد: از سوی دیگر، ما با "جامعه دوفضایی شده" مواجه شده‌ایم که انسان و جامعه بین این دوفضا گرفتار چالش های جدی شده‌اند، بین فضای فیزیکی و فضای مجازی دو فضایی شدن زمان، دوفضایی شدن مکان، دوفضایی شدن کار و دو فضایی شدن انرژی مواجه هستیم. اتفاقات ماهیتی نیز رخ داده است که فاصله حرکت و زمان را بی معنا کرده است و حضور همه جا حاضر را ایجاد کرده است، منبع شدن اکثر کاربران اتفاق می افتد.

عاملی با تاکید بر دوئیت های فرهنگی و اجتماعی و شکل گیری هویت‌های مردد و هویت‌های دوگانه گفت: به نظر می رسد پارادایمی بر کل علوم اجتماعی جدید سایه افکنده است که بستر جدیدی از نظریه‌ها و مطالعات اجتماعی را به وجود می آورد، این دوییت ها شامل دوییت بومی – مدرن بودن فرهنگ و جامعه، دوییت بومی – جهانی شدن فرهنگ و جامعه و دوییت واقعی مجازی بودن فرهنگ فرهنگ و جامعه است.

وی با تمرکز بر فرهنگ اضافه کرد: فرهنگ یک عمل اجتماعی است، فرهنگ ابعاد علمی دارد فرهنگ نزدیک و دور معنا دارد، منبع فرهنگ هم باید در نظر گرفته شود، در این زمینه فرهنگ برآمده از زندگی واقعی و مجازی، فرهنگ برآمده از تعامل با هوش مصنوعی و فرهنگ دو یا چند فضایی شده مدنظر است.

رئیس دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران گفت: پیش بینی پذیر شدن آینده جامعه در پرتو فهم داده بنیان امکان پذیر است، کنش یا واکنش سبک داده ای دارد و کاملا قابل ردیابی است.

وی با تاکید بر امتداد پیدا کردن ظرفیت و منطق هوش انسان در شکل گیری فناوری‌های نوین ادامه داد: کریستوف مورین معتقد است که هوش توانایی سازگاری با تغییرات دارد، سازگاری از جنس فهم و راه حل مواجهه با مشکلات است و موجب دیدن وضعیت و فهم عیق نسبت به گره های کور و نادیده فردی و اجتماعی است.

عاملی درباره پیامدهای فناوری اضافه کرد: پیچیده شدن انسان و جامعه انسانی مسئله مهم علوم اجتماعی در ارتباط با فناوری‌های جدید است بنابراین انسان امتداد یافته و اجتماع متصل انسانی در جهان جدید است. جامعه ناشی از فناوری های جدید این امتداد را فراهم می کند. چت جی پی تی ۳۰ هزار داده است محصول اجتماعی هوش است و بزرگتر از هوش یک آدم است،

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی با بیان اینکه با جهان متصل تر به فضای جهانی مجازی  مواجه هستیم، عنوان کرد: علوم انسانی باید بازسازی شود تا بتواند نسل ایرانی با منابع جهانی تربیت کند، ۵.۴ میلیارد نفر متصل به اینترنت هستند و رایانه­‌های کوانتومی و تبدیل قطعیت به عدم قطعیت و نزدیک شدن مرز ۰ و ۱ در جهان امروز مدنظر است. کوانتوم ریزپردازش است و چیزی از حالات ما مغفول نمی ماند چیزی که از ذهن می گذرد عین واقعیت است، لذا آرمان تحقق پذیر است.

وی درباره روش شناسی برای فهم اجتماعی جامعه امروز و آینده گفت: مقام معظم رهبری در گام دوم از منطق پسانگر استفاده کرده اند تا برای رسیدن به تمدن نوین انسانی امروز مدنظر باشد، نگاه به آینده  علوم اجتماعی و نسبت آن با فناوری های جدید مستلزم نگاه به حال و فهم روندهای آینده  فناوری است – توجه به روش پسانگر است. علوم اجتماعی در آینده صرفاً با مسائل انسانی سروکار ندارد بلکه سایبورگ­ها و توسعه دامنه مسائل آنها حوزه مطالعات اجتماعی را به خود اختصاص می دهد، ذهن اگر خودکار شود، دامنه کلیشه ای پیدا می کند.

عاملی با تاکید بر داده بنیان شدن علوم اجتماعی و ضرورت پیوند چند رشته ای علوم اجتماعی، ادامه داد: حجم داده در سال ۲۰۲۵ به ۱۷۵ زتابایت خواهد رسید. بنابراین محققان علوم اجتماعی با حجم عظیمی از داده ها برای مطالعه پدیده های اجتماعی مواجه هستند که منبع ارزشمندی برای تحلیل و درک آنها و نوآوری های علوم اجتماعی محسوب می شود. علوم اجتماعی داده مبنا از این داده ها برای تقویت زیر ساختهای داده ای خود به منظور انجام تحقیقات مبتنی بر داده و محاسبات استفاده می کند.

رئیس دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران گفت: در گذشته کنش، خود پژوهش بود، اما در بستر داده ای کنش خودش داده است،‌ بنابراین حرکت از علوم اجتماعی قیاسی  و استقرایی به سمت علوم اجتماعی زنده الگوریتمی کوانتومی باید مدنظر باشد. این پدیده بسیار منصف خواهد بود.

انتهای پیام

منبع: ایسنا

کلیدواژه: فضای جهانی اینترنت دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران رایانه های کوانتومی جهاد دانشگاهی آزمون استخدامی آزمون استخدامی آموزش و پرورش مسابقات ملي مناظره دانشجويي علوم اجتماعی مواجه هستیم فناوری ها

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.isna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایسنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۹۸۹۲۸۷۷ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

محمد رهبری، پژوهشگر شبکه‌های اجتماعی: گشت ارشاد بیشتر از حمله ایران به اسراییل مورد توجه قرار گرفت/ جامعه از زمان ماجرای مادر قمی به مسأله حجاب حساس شده/ در ایتا یک جزیره جدا از جامعه شکل گرفته است

به گزارش جماران؛ رویداد24 نوشت: شبکه‌های اجتماعی کمتر از یک دهه است که بدل به مهم‌ترین سکوی بیان آزاد نظرات شهروندان تبدیل شده‌اند. علی‌رغم فیلترینگ گسترده، روندهای این شبکه‌ها هنوز شاخص مهمی برای فهم تحولات جامعه ایران است.

شبکه‌های اجتماعی، نمونه مهمی برای بررسی جامعه‌شناسی‌اند. این شبک‌ها اثرات روانی بسیاری بر کاربران می‌گذارند که این تأثیرات در حوزه سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، سبک زندگی و... بروز و ظهور دارد. از جمله در شبکه‌های اجتماعی داخلی که برخی مدعی‌اند با توجه به نظریه پژواک، مدیران این مجموعه از تاکتیک جامعه‌ی همفکر برای القا نظریات خود و تزریق نگاه افراطی استفاده می‌کنند. در نمونه دیگر بررسی محتوایی و آماری رفتار کاربران در توییتر نیز نشان می‌دهد ک جامعه با وجود شرایط بحرانی جنگی، حساسیت‌های اجتماعی و فرهنگی خود را از دست نداده و واکنش‌ها نسبت به طرح نور، بسیار جدی است.

به جهت بررسی موضوع فوق، گفتگو کردیم با محمد رهبری، جامعه‌شناس و پژوهشگر شبکه‌های اجتماعی، که در ادامه مشروح آن را می‌خوانیم:

 

در یک نگاه کلی، فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی در چند ماه اخیر، از نظر محتوا، محدودیت و کاربران در چه وضعیتی قرار داشت؟

در چند ماه اخیر بحث انتخابات مجلس و تنش ایران و اسراییل را در پیش داشتیم که در فضای اجتماعی از جمله توییتر، جلب توجه کرده بود. در کنار آن بحث آقای صدیقی، طرح نور، ماجرای حجاب درمانگاه قم و بازگشت گشت ارشاد به خیابان نیز بسیار مطرح شده است. در هر کدام از این موضوعات، کاربران مختلفی مشارکت داشتند.

در انتخابات مجلس عمدتاً جریان اصولگرایی بیشترین فعالیت را داشتند، البته بخشی از کاربران اصلاح‌طلب نیز کار کردند. در موضوع مربوط به آقای صدیقی و مباحثی که راجع به ایشان و زمین ازگل مطرح شده بود نیز، اصولگرایان و اصلاح‌طلبان حضور پررنگ‌تری داشتند.

در موضوع مربوط به تنش میان ایران و اسراییل، حجم بسیار زیادی از داده منتشر شد و بر اساس میزان واکنش‌ها به آن، می‌توان آن را یکی از مهم‌ترین موضوعات یکسال اخیر تلقی کرد. تمام گروه‌ها و جریانات سیاسی  مخالف جمهوری اسلامی، اصلاح طلبان و منتقدین و اصولگرایان و جریان انقلابی با تنوع درونی این گروه‌ها، به بحث تنش میان ایران و اسراییل پرداخته بودند. فقط در فاصله 24 ساعت ابتدایی پس از حمله ایران به اسراییل، حدود 1 میلیون توییت و ریتوییت به زبان فارسی منتشر شد که اهمیت این مسأله را نشان می‌دهد. به لحاظ محتوایی نیز تنوع داشتیم، از افتخار و شادمانی برای حمله به اسراییل تا انتقاد نسبت به این مسأله که توسط طیف‌های مختلف منتشر شده بود.

 

طرح نور در فضای مجازی بازتاب بسیاری یافت، وسعت برخورد کاربران با این پدیده در شبکه‌های اجتماعی چگونه بود؟

 نکته قابل توجه در چند ماه اخیر بحث برخوردها در زمینه حجاب است که از قبل عید و در جریان درمانگاه قم، قابل مشاهده شده که جامعه نسبت به آن حساس شده است و این را از واکنش‌های عمومی به آن موضوع فهمید. به لحاظ تنوع هم تمام طیف‌های سیاسی داخل و خارج به آن ماجرا توجه کرده بودند. بعد از عید با آغاز طرح نور این حساسیت به قدری اوج گرفت که بعد از حمله ایران به اسراییل و در روز‌هایی که پیش‌بینی می‌شد اسراییل به ایران پاسخ دهد، مسأله اصلی فضای توییتر، بازگشت گشت ارشاد به خیابان بود. بیشترین محتوایی که در روز‌های چهارشنبه و پنجشنبه پیش از پاسخ اسرائیل به ایران در فضای توئیتر مطرح بود، مسأله گشت ارشاد بود که بیشتر از اسراییل مورد توجه قرار گرفت.

نکته خیلی جالب در بررسی داده‌ها، حضور کاربران روزمره‌نویس در واکنش به فعالیت دوباره گشت‌های ارشاد است. این کاربران به ندرت در مسائل سیاسی ورود می‌کنند و عمدتا به مسائل خودشان می‌پردازند، اما در این ماجرا شاهد هستیم که این طیف نیز توییت‌های زیادی داشتند. بعد از یکسال دوباره شاهد بازگشت حساسیت‌ها نسبت به حجاب و سیاسی‌تر شدن کاربران روزمره‌نویس به دنبال این مسأله هستیم.

 

آیا می‌توان ادعا کرد که توییتر بر فضای سیاسی و فضای سیاسی بر توییتر اثر تعیین‌کننده می‌گذارد؟

توییتر و به‌طور کلی شبکه‌های اجتماعی، به دلیل تغییر شکل روابط انسانی، تأثیرات عمیقی بر عرصه‌های سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، داشته‌اند. از آنجایی که عمده روابط انسانی به فضای آنلاین منتقل شده، این امر بر روی مسائل سیاسی و اجتماعی نیز تأثیر خود را خواهد داشت.

یکی از این تأثیرات، قطبی شدن فضای عمومی است. شبکه‌های اجتماعی می‌توانند باعث قطب‌بندی در جامعه شوند. قطب‌بندی‌ها در جامعه ما در توییتر بازنمایی و تشدید می‌شود. محیط توییتر و سایر شبکه‌های اجتماعی امکاناتی را فراهم می‌کنند که اجتماعات همفکر در آنجا شکل بگیرد. کاربران، کسانیکه را که با آن‌ها اختلاف دارند دنبال نمی‌کنند و در مواردی مسدود (بلاک) می‌کنند. این رفتارها در شبکه‌های اجتماعی باعث تشدید قطب‌بندی‌ها در جامعه می‌شود. از آنجاییکه بسیاری از کاربران توییتر، کنشگران سیاسی و مدنی هستند، قطب‌بندی‌ها را به فضای واقعی نیز می‌رسانند. در نتیجه ما شاهد شکل‌گیری چرخه قطب‌بندی هستیم؛ به این شکل که قطب‌بندی موجود در جامعه وارد شبکه‌های اجتماعی شده و آنجا تشدید می‌شود و کاربرانی که در عرصه عمومی اثر دارند، این قطب‌بندی تشدید شده را به آن محیط نیز منتقل می‌کنند و در ننتیجه قطب‌بندی به شکل تشدید شده‌تر به جامعه بازمی گردد و مرتبا شاهد افزایش قطب‌بندی‌های سیاسی هستیم.

 

نظریه «اتاق پژواک» در شبکه‌های اجتماعی چگونه تعریف می‌شود و تا چه حد بر رفتار کاربران اثر‌گذار است؟

افراد عموماً ترجیح می‌دهند که در محیطی قرار بگیرند که همفکرانشان درآنجا حضور دارند و مواضع همدیگر را تأیید ‌کنند. در نتیجه هر فردی که درون اجتماع افراد همفکر با خودش قرار گرفته، مرتبا انعکاس و پژواک صدای خود را از دیگر بخش‌های شبکه (همان کاربران همفکر) می‌شنود. به همین خاطر به این پدیده، اتاق پژواک می‌گویند. این فضا باعث می‌شود افراد حس کنند که اکثریت هستند و در نتیجه خود را برحق می‌دانند. تمام این‌ها باعث می‌شود تحملشان نسبت به نظرات دیگر کمتر شود و عقیده‌هایشان محکم‌تر شود. وقتی چنین اتفاقی می‌افتد، شاهد تشدید قطب‌بندی‌ها هستیم. در محیط‌های قطبی گرایش به دیدگاه‌های رادیکال بیشتر است و کاربران تمایل دارند به کسانی بپیوندند که مواضع رادیکال‌تری دارند.

 

این پدیده تا چه حد در شبکه‌های اجتماعی داخلی نظیر ایتا، دیده می‌شود؟

ابتدا باید بگویم که این امر تا حدی در شبکه‌های اجتماعی مختلف و پیام‌رسان‌ها دیده می‌شود. در توییتر ممکن است اجتماع همفکر میان چندین گروه مختلف شکل می‌گیرد؛ اما آنچه در ایتا شاهد هستیم شکل‌گیری یک اتاق پژواک بزرگ و اجتماع افراد همفکر بزرگ در کل این شبکه هست. بنظر می‌رسد آنچه در خصوص کاربران فعال در ایتا مشاهده می‌شود، شکل‌گیری یک جزیره جدا از کل جامعه است چرا که دیدگاه‌های مختلف در آنجا مطرح نمی‌شود و همین امر باعث تشدید قطب‌بندی سیاسی و در نتیجه افزایش رادیکالیسم می‌شود. در نتیجه احتمال اینکه کاربران فعال ایتا به مرور گرایش به مواضع افراطی پیدا کنند، بیشتر می‌شود.

 

مواضع افراطی برخی کاربران شبکه‌های اجتماعی داخل، مشخصاً در چه حوزه‌های بروز و ظهور دارد و مثال آن چیست؟

ما در ایتا می‌بینیم که درباره علم پزشکی عقاید خیلی خاصی جریان دارد؛ بحث‌هایی که درباره دلارزدایی مطرح می‌شود در ایتا خیلی جدی است. در حوزه سیاسی نیز همینطور است و برخی تحلیل‌گران، نتیجه انتخابات مجلس در تهران را نتیجه رأی کاربران ایتایی می‌دانند که به جریانی خاص رای دادند.

 

راهکار عبور کاربران از فضای افراطی گلخانه‌ای درون برخی شبکه‌های اجتماعی و جلوگیری از دیدگاه‌های تنش‌آمیز چیست؟

سه راه حل بیشتر نمی‌توان پیشنهاد کرد؛ اول اینکه پلتفرم‌های داخلی بسته شود که من موافق این ایده نیستم. راه حل دوم متکثر کردن کاربران پلتفرم‌های داخلی است تا در آن دیدگاه‌ها و عقاید متنوعی طرح شود که می‌بینیم که این هم جواب نداده است. جریان قدرتمند حامی ایتا سال‌ها تلاش کرده گروه‌های مختلف در آنجا حضور داشته باشند اما با وجود تمامی حمایت‌ها از ایتا، فقط گروه خاصی در آنجا فعال است. راه حل سوم این است که تلاش شود کاربران ایتا در پلتفرم‌های دیگر حضور داشته باشند که این امر با رفع فیلترینگ محقق می‌شود. اساسا بخش مهمی از کاربران ایتا پس از فیلترینگ به آنجا پیوستند و اگر سهولت دسترسی از ایتا، در استفاده از سایر شبکه‌های اجتماعی وجود داشته باشد و این کاربران در سایر پلتفرم‌ها در معرض عقاید دیگر قرار بگیرند، شاید بخشی از مسأله حل شود. بنابراین رفع فیلتر شبکه‌های اجتماعی چاره کار است.

 

نظریه سرمایه‌داری نظارتی که مدعی است دولت‌ها با استفاده از اطلاعات کاربران، برای آن‌ها استراتژی تعیین کرده و شهروند را تبدیل به یک الگو خاص خود می‌کنند، تا چه حد در ایران جریان دارد؟

 

در دوران جدید، اطلاعاتی که در شبکه‌های اجتماعی وجود دارد، یک منبع بزرگ برای دولت هاست که شهروندان خود را بشناسند و کاربران کشور‌های دیگر را نیز شناسایی کنند. این شیوه در تمام کشور‌ها جریان دارد و هم استفاده و هم سوءاستفاده می‌شود. وقتی مردم از اینترنت و شبکه‌های اجتماعی استفاده می‌کنند، یعنی اطلاعات خود را در معرض دید حکومت‌ها قرار می‌دهند.